سلااام
بفرما
حفره گوارشی
حفره گوارشی در هیدر
در این نوع جانداران کیسهای وجود دارد که به آن حفره گوارشی گویند.
این حفره فقط یک سوراخ برای ورود و خروج مواد دارد.
آنزیمهای ترشح شده از برخی از یاختههای این حفره (نه همه یاختهها) گوارش خارج سلولی را آغاز میکنند.
یاختههای حفره، ذرات غذایی را به روش درونبری (اندوسیتوز) دریافت کرده و گوارش درون سلولی را آغاز میکنند
این شکل نحوه گوارش شیمیایی در هیدر و پلاناریا را به تصویر میکشه. هیدر از مرجانیانی است که اغلب متصل به زیستگاه زندگی میکند. قسمت قاعده بدن این بیمهره که ته حفره گوارشی است متصل به زیستگاه بوده و در قسمت بالای بدن که چند بازو در آن دیده میشود دهان و مخرج جانور قرار دارد. کیسه گوارشی بزرگ و کشیده در تنه هیدر، انشعاباتی به بازوها فرستاده است و برای همین کتاب درسی میگه که حفره گوارشی آن بصورت کیسه منشعب است. در برش عرضی بدن این بی مهره دو لایه یاختهای دیده میشود که توسط یک رابط غیر یاختهای(a) بهم متصلند. این دو لایه یاخته ای عبارتند از:
الف) لایه یاخته ای داخلی: این لایه در تماس مستقیم با حفره گوارشی بوده که حداقل دو نوع یاخته در آن دیده میشود:
نوع اول. یاخته های ترشح کننده آنزیمهای گوارشی: این یاختهها تاژکدار نیستند و با فرایند اگزوسیتوز آنزیمهای گوارشی متنوعی را به حفره گوارشی ترشح میکنند که باعث گوارش شیمیایی اولیه ذرات غذا میشوند. این گوارش اولیه از نوع گوارش برون یاختهای بوده و ناقص است، چون ذرات غذا کاملاً به مونومرهای سازندهاشان تجزیه نمیشوند. تعداد این یاخته ها نسبت به نوع دیگر کمتر است.
نوع دوم. یاخته های تاژکدار و فاگوسیتوز کننده: هر کدام از این یاختهها، دو تاژک بلند داشته و میتوانند ذرات غذایی را که گوارش نسبی پیدا کردهاند فاگوسیتوز (بیگانه خواری) کنند و سپس در سیتوپلاسم خود، گوارش درون یاخته ای آنها را آغاز کنند تا اینکه به مونومرهای سازندهاشان تبدیل شوند. این یاخته ها ابتدا کُریچه های غذایی و سپس کریچه گوارشی را بوجود میآورند. تعداد این یاخته ها نسبت به نوع دیگر بیشتر است. کتاب درسی دوباره حفره گوارشی را در پاراگراف 3 (صفحه 84 )در مبحث گردش مواد در جانداران، مورد بحث قرار داده که من دوباره توضیحات جدیدی در آنجا ارائه خواهم داد.
بنابراین ملاحظه میکنید که در هیدر، ابتدا گوارش برون یاخته ای و سپس گوارش درون یاخته ای انجام میشود. همچنین بیگانه خواری (فاگوسیتوز)، همان فرایندی است که قبل از تشکیل کامل کریچه غذایی اتفاق میافتد. وظیفه تاژک ها در مخلوط کردن آنزیمهای گوارشی با ذرات غذایی است، پس این یاخته ها به گوارش برون یاخته ای هم کمک میکنند.
ب) لایه یاخته ای خارجی:برخلاف یاخته های لایه داخلی ،فاقد تاژک بوده و آنزیم گوارشی هم تولید و ترشح نمی کنند .این یاخته ها عمده غذای مورد نیاز خود را از یاخته های لایه درونی دریافت می کنند .
پس : از نظر اینکه محل گوارش شیمیایی یک ذره غذایی درشت، در داخل یا خارج یاخته باشد دو نوع گوارش میتوان تعریف کرد:
1- گوارش درون یاخته ای: اغلب در تک یاخته ای هایی دیده میشود که دیواره یاخته ای ندارند. بعنوان مثال در بعضی باکتریها و بعضی از آغازیان تک یاخته ای بدون دیواره یاخته ای(مانند پارامسی)،دیده میشود. در بعضی از پریاختگان هم گوارش درون یاخته ای دیده میشود،مثلاً اسفنج ها که از بی مهرگان پر یاخته ای هستند گوارش درون یاخته ای دارند . رفته رفته با پیچیده تر شدن بدن جانداران ، این نوع